در مقاله پیشین به بیان مسئله در نوشتن پروپوزال پرداختیم. یک پرسش مهم در فرآیند تدوین پایان نامه، شناخت روش تحقیق در انجام پروپوزال و چرایی استفاده از آن است. به طور کلی وقتی یک فرضیه با روش های خاص اثبات می شود، آن تحقیق علمی و قابل دفاع خواهد بود. روش تحقیق، اعتبار علمی، قانونمندی و مهمتر از همه استدلال و منطق حاکم بر پایان نامه را تعریف می کند.
در این صورت برای اثبات نظریه ها یا فرضیه ها یا برای مستدل کردن گفته ها و پیشنهادها یا برای قبولاندن نتایج و توصیه ها و سرانجام برای قانونمند کردن دستاوردها، به یک روش معقول، قابل پذیرش و قابل دفاع نیاز است تا بتوان بر آن تکیه کرد.
اثبات نظریه و فرضیات در نگارش پروپوزال
به سخن دیگر، باید روش رسیدن به اهدافی که برای روش تحقیق در نگارش پروپوزال تعیین شده است را تشریح نمود. روشی که با آن پاسخ مسأله ی مورد پژوهش پیدا خواهد شد. به این ترتیب، هرگونه قانونمندی، اثبات، استدلال نتیجه گیری و مانند آن ایجاب می کند که چه در موضوعات ادراکی – احساسی، و چه در موضوعات عملکردی یا کمی به یک روش تحقیق محکم و پذیرفتنی اتکا کنید.
در این صورت، روش تحقیق کار مطالعه را در یک چارچوب قابل دفاع قرار داده و محقق را از بلند پروازی های بی مورد دور می سازد. برای همین، یکی از محدودیت های مهمی که در برابر نویسنده ی پایان نامه قرار دارد، این است که باید در مقابل یک روش تحقیق درانجام پرو پوزال درست پاسخگو باشد.
در همین ارتباط نیز می توان گفت که بنیادی ترین تفاوت اصولی میان تدوین پایان نامه با نوشتن کتاب در چگونگی روش تحقیق آنها می باشد.
اصول نگارش پروپوزال پایان نامه چیست؟
بنابراین، اصولا اعتبار پایان نامه به روش تحقیق آن است؛ زیرا در هر صورت آنچه را که یک تحقیق در این سطح مدعی انجام آن است باید لزوما به زبان علمی بوده و اثبات آن به روشی قابل قبول و پذیرفته شده انجام پذیرد. به همین دلیل، عموما پایان نامه هایی که به روش ذهنی و فلسفی انجام می شود به دلیل غیرقابل دفاع بودن و قابل ارزیابی نبودن موضوعات، با اشکال روبرو می گردد. محقق، خود فرآیند کار را می شناسد ولی نمی تواند آن را به صورت مستد ل اثبات کرده، به جامعه ی علمی ارائه نماید.
در صورتی که او باید بتواند استدلال کافی در اثبات آنچه را که مطرح می سازد، بیان دارد. از این رو روش تحقیق پایان نامه باید تا حد ممکن روشن و بدون ابهام باشد. همچنین انتخاب روش تحقیق در نگارش پروپوزال باید متناسب با شأن یک پایان نامه تحصیلات تکمیلی، و نه در حد یک کار پژوهشی ساده باشد. بنابراین، از کارهای مهم مرحله تدوین هر پایان نامه این است که باید روش تحقیق متناسب با موضوع خود را مدنظر قرار دهد.
روش شناسی تحقیق در نگارش پروپوزال
در تعریف تحقیق گفته می شود که تحقیق روندی است رسمی و منظم که با طی مراحل معینی برای کاوش در مباحث علمی برای کشف یک حقیقت مجهول صورت می گیرد. بنابراین، تحقیق عمل دقیق و منظمی است که برای رسیدن به نتیجه ی مورد نظر باید مراحل معین آن بر پایه یک منطق خاص پشت سر هم قرار گرفته و یک فرآیند منطقی علمی را تشکیل دهند.
مفهوم روش تحقیق در کارهای پژوهشی، گزارش های تحقیقاتی و کتاب های روش تحقیق به گونه های مختلف و در سطوح گوناگون به کار رفته است. این مفهوم اغلب کلی و شامل انواع روشها، مراحل، فرآیندها و ابزار تحقیق می شود. به عبارت دیگر، این مفاهیم عمدتا به روش انجام کار پژوهشی – علمی برای دستیابی به حقیقتی نو در هر یک از رشته های تحقیقی گفته می شود.
مفاهیم مبحث روش شناسی تحقیق
یکی از مهمترین این مفاهیم مبحث روش شناسی تحقیق یا تعیین مبانی فلسفی تحقیق است. در حقیقت، روش شناسی تحقیق، کوششی است برای تعیین روش منطقی دستیابی به اهدافی علم یا شناخت علمی که بدون آن چنین کاری میسر نخواهد شد.
بنابراین بین روش شناسی تحقیق و روش تحقیق که به معنای «یک تکنیک تحقیقی خاص» یا فرآیند انجام یک تحقیق است تفاوت قایل شده، آنها را بجای یکدیگر به کار نبریم. دیدگاه های روش شناسی به صورتهای متنوعی ارائه شده است که هر محقق بسته به رشته ی علمی خود، روش شناسی مناسب آن رشته را در انجام تحقیقات مربوطه به کار می گیرد.
در حقیقت روش شناسی ما را به شناخت پدر مورد مطالعه راهنمایی می کند. بدین ترتیب محقق ناچار است برای دستیابی به درست و منطقی در رابطه با موضوع یا پدیده ی مورد مطالعه، روش منطقی دستیار شناخت پدیده های مورد مطالعه را به درستی انتخاب نماید. بدیهی است هدف از شناخت کسب آگاهی و تسلط بر پدیده ی مورد مطالعه در تبیین چگونگی روابط آن می باشد. بنابراین روش شناسی عبارت است از راهنمای تخصصی علمی که زمینه های فلسفی تحقیق را برای اعتبار بیشتر بخش علمی فراهم می سازد.
با توجه به آنچه بیان گردید می توان محورهای اساسی در دیدگاه های روش شناسی تحقیق را به شرح زیر استنتاج و جمع بندی نمود.
کلیات در مورد روش شناسی در نگارش پروپوزال
• روش شناسی تحقیق راهنمای منطقی محقق برای دستیابی به حقیقت علمی رشته است.
• چرایی و کنه معنی و مفهوم تحقیق رشته علمی با روش شناسی تحقیق قابل پاسخ گویی
• روش شناسی تحقیق به طور کلی رویکرد اصلی و خط مشی تحقیق را تعیین می کند.
• شيوهی پاسخ گویی به پرسش های تحقیق به طور کلی از طریق روش شناسی تحقیق ترسیم می شود.
• روش شناسی تحقیق در چارچوب علمی و نظری مورد مطالعه، تبیین می کند که چگونه واز چه روشی می توان به فرضیه های تحقیق پاسخ گفت.
در پژوهش های علوم انسانی به طور اعم و علوم رفتاری به طور ویژه، انتخاب رویکرد پژوهش برای پی بردن به حقایق، دستیابی به دانش نو، حل مسائل و تصمیم گیری درست بر اساس مقوله های فلسفی شکل می گیرد. دیدگاه های فلسفی زیربنای معرفت شناسی را می توان پارادایم های پژوهش نامید.
رویکردهای پژوهش بر پایه مقوله های فلسفی که آورده شدبه شرح زیرمورد بحث قرار می گیرد:
ا – رویکرد اثبات گرایی
– رویکرد تفسیر گرایی
رویکرد اثبات گرایی در نگارش پروپوزال
رویکرد اثبات گرایی در روش تحقیق به توصیف، تبیین، پیش بینی و کنترل متغيرها، هارمونی ها و پدیده ها می پردازد. در این رویکرد، کارآیی و اثربخشی پدیده ها مورد نظر است و به تفکر منطقی و رشد و توسعه ی تفگر پرداخته نمی شود.
این رویکرد با متغیرهای كمی سر و کار دارد. برای نمونه فرهیختگی مفهومی است که می توان با توجه به رویکرد اثبات گرایی برای آن تعریف عملیاتی به دست داد و آنگاه متغیرهای آن را تعریف نمود و به وسیله ی پرسشنامه، آنها را اندازه گرفت و سپس برای یک جامعه داده های لازم را به دست آورد و تحلیل کرد.
اما فرهیختگی مفهومی است فراتر از مشاهده ی عینی از طریق پرسشنامه و افراد مختلف درک ذهنی متفاوتی از آن دارند؛ از این رو پژوهشگر با استفاده از تعریف مفهومی (یک مفهوم را به وسیله ی مفاهیم دیگر تعریف می نمایند.) ساختار و معنای ضمنی این مفهوم را با توجه به معناییکه افراد از آن در زندگی خود تجربه کرده اند، آشکار می نماید.
رویکرد تفسیر گرایی در نگارش پروپوزال
این رویکرد زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که پژوهشگربا متغیرهای کیفی سر و کار دارد. بر پایه این رویکرد، حقیقت مشروط به تجربه انسان و تفسیر اوست.
هدف تفسیر گرایی مانند پدیدار شناسی دست یابی به درک آزمودنی مورد مطالعه، از زندگی خویش است. این رویکرد در برابر رویکرد اثبات گرایی است.
در این رویکرد دستکاری تجربی و مشاهدهی بیرونی، روی نمی دهد و به گفتگو با آزمودنی ها روی آورده می شود. در این رویکرد نه تنها آزمودنی ها به سؤال هایی که پژوهشگر تهیه کرده است، پاسخ می دهند، بلکه خود آنان در گفتگوهایی درک خود را از زندگی خویش فرمول بندی می کنند. درواقع تفسیرگرایی می خواهد بداند که آزمودنی های مورد مطالعه چه درکی از زندگی خود دارند.
رویکرد تئوری انتقادی در نگارش پروپوزال
رویکرد تئوری انتقادی در روش تحقیق برپایه نظر متافیزیکی در این رویکرد، جهان از وجود و جوهرهای واقعی ساخته شده است و این جوهرها خارج از ذهن انسان وجود دارند، دارای نظم و ترتیب می باشند و با یکدیگر در ارتباط هستند. جوهرها و رابطه ی بین آنها وجود دارند. خواه شناخته شوند یا ناشناخته باقی بمانند. بودن، عین دانستن نیست. خود ما وجود داریم. دیگر جوهرها که در اطراف ما هستند، مستقل از افکار و تمایلات ما، واقعا وجود دارند.
این رویکرد با متغیرهای کیفی سر و کار داشته، بر نقش ارزش ها در ساختن دانش و پی بردن به شناخت تأکید دارد. «تغییر واقعیت به سوی آنچه مورد نظر است، در این رویکرد از جایگاه والایی برخوردار است.»
رویکرد پسا ساختار گرایی در نگارش پروپوزال
این رویکرد در ارتباط با متغیرهای کیفی بوده و به بازنمایی چندگانه ای از حقایق، واقعیت های اجتماعی از طریق زبان و گفتمان می پردازد.
تحلیل گفتمان در این رویکرد، نقش بنیادین دارد. مرز شکنی در فرایند مورد نظر است. مرز شکنی زمانی روی می دهد که از محدوده و عملکرد روش یا شیوه های موجود با یک شیوه و یا روش جدید و متفاوت پا فراتر نهاد درمرز شکنی کلمه کلیدی تفاوت درروش وشیوه است.
پسا ساختارگرایی از طریق سه اصل مورد پذیرش قرار گرفت
1-گریز از خود بدین معنا که خود، مخلوق جامعه است.
۲- گفتمان باید وابسته به تحلیل منتقدانه باشد و سنت ها مورد نقد قرار گیرند.
٣- تعهد به عدم ثبات در گفتمان برای درک و فهم – درک ما از جهان دست خوشتزلزل دایمی است.
به هر صورت، انتخاب هر یک از رویکردهای بالا در انجام روش تحقیق در نگارش پروپوزال های تحصیلات تکمیلی باید با چارچوب نظری، اهداف و فرضیه های آن هماهنگی داشته و به انتخاب روش یا روش های تحقیق مناسب در آزمون فرضیه ها منجر شود.
