مورد پژوهی در تدوین مقاله که در فارسی با عناوین مشابهی از قبیل مطالعه موردی، قضیه پژوهی، تجربه یابی، تحقیق موردی نیز شناخته می شود، یکی دیگر از انواع روش های پژوهش کیفی درانجام مقاله است که به مطالعه عمیق یک مورد، یک موضوع خاص یا یک پدیده خاص می پردازد.
از نظر سرمد و همکارانش (۱۳۷۶) در پژوهش به روش مورد پژوه، برخلاف پژوهشهای تجربی، پژوهشگر به دست کاری متغیر مستقل و مشاهده اثر آن بر متغیر وابسته نمی پردازد. همچنین مانند پژوهشگری که در تحقیق نمایشی با انتخاب نمونه ای با حجم وسیع و معرف جامعه درباره تعدادی از متغیرها به بررسی می پردازد، عمل نمی کند.
پژوهشگر مورد پژوهی درانجام مقاله داخلی، یک «مورد» را انتخاب و آن را از جنبه های مختلف بیشمار بررسی می کند. مورد پژوهش مطالعه ای است که در طی آن اولا، یک مورد (مورد پژوهی تک موردی) یا تعداد محدودی از موردها (مورد پژوهی تطبیقی) در شرایط واقعی خود در مطالعه شده، دوما یافته های حاصل از این مطالعه به شیوه کیفی مورد تحلیل قرار می گیرد.
مورد پژوهی، یک کاوش تجربی است که از منابع و شواهد چندگانه برای بررسی یک پدیده در بستر خودش و در شرایطی که مرز بین پدیده و زمینه آن به وضوح روشن نیست، استفاده می کند.
این مورد می تواند یک «واحد اداری» یا سیستم با حد ومرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مرتبط به هم باشد و یا می تواند یک برنامه، یک رویداد، یک نوع فعالیت خاص و یا یک فرد باشد.
تدوین مقاله و مورد پژوهی در تدوین مقاله
مورد پژوهی در تدوین مقاله چیست؟
منظور از مورد پژوهی در این شیوه «موضوع» پژوهش درانجام مقاله است. مورد، درواقع واحد تحلیلی است که درباره آن داده هایی را گردآوری می کنیم. مورد در مطالعه مورد پژوه، واحدی است که در پی درک کلیت آن هستیم. واحد تحلیل می تواند شخصی باشد که در پی ارائه درکی از او هستیم که با تصویر کلیت شرایط زندگی او همراه است. مورد می تواند یکی از اهداف اختصاصی پژوهش باشد که موضوعی را در شرایط واقعی یعنی بدون دست کاری بررسی می کند. در برخی از مطالعات، موضوع پژوهش، قضیه نیز نامیده شده است.
در این است که مورد پژوهی بدون دست کاری محیط صورت می گیرد، در حالی که در مطالعه های تجربی پژوهشگر در محیط مداخله انجام میدهد. در عین حال مورد پژوه، با مطالعه های پیمایشی نیز تفاوت دارد. در مطالعه های پیمایشی قصد تعمیم وجود دارد، در حالی که در مورد پژوهی تعمیمی صورت نمی پذیرد.
در پژوهش به روش مورد پژوهی، برخلاف پژوهش های مداخله ای، پژوهشگر به دست کاری متغیر مستقل و مشاهده اثر آن بر متغیر وابسته نمی پردازد. همچنین، مانند پژوهشهای پیمایشی که در آن با انتخاب نمونه ای با حجم وسیع و معرف از جامعه درباره تعدادی از متغیرها به بررسی می پردازند، عمل نمی کند. بلکه به شناسایی و درک یک «مورد» اقدام می کند که این مورد می تواند یک «سیستم» با حدومرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مربوط به هم باشد.
هدف اساسی مطالعه مورد پژوهش در انجام مقاله چیست
هدف اساسی هر مطالعه مورد پژوهی، مشاهده تفصیلی ابعاد «مورد» تحت مطالعه و تفسیر مشاهده ها از دیدگاه كل گرا است. از این رو، مورد پژوهی بیشتر به روش کیفی و با تاکید بر فرایندها و درک و تفسیر آنها انجام می شود. «مه. د» حنان انتخاب می شود که نمایانگر وضعیت یا حالت کلی تحت مطالعه، یا مثالی از پدیده های مورد نظر باشد که پژوهشگر می خواهد دربتره آن ها به درک عمیقی دست یابد.
هدف کلی در هر مورد پژوهی، مشاهده تفضیلی ابعاد «مورد» تحت مطالعه و تفسیر مشاهده ها از دیدگاه کل گراد است. از این رو مورد پژوهی بیشتر به روش کیفی و با تأکید بر فرآیندها و درک و تفسیر آنها انجام میشود. «مورد» چنان انتخاب می شود که نمایان کننده وضعیت یا حالت کلی تحت مطالعه، یا مثالی از پدیده منظور نظر باشد که پژوهشگر می خواهد درباره آن به درک عمیقی دست یابد. (سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۷۶) ، از دیگر اهداف مورد پژوهی می توان به موارد زیر اشاره نمود: »
کشف قسمت های جدید و مسائلی که نظریات محدودی در مورد آن وجود دارد یا قابل اندازه گیری نیستند.
توصیف فرآیند یا اثرات یک رویداد یا مداخله خاص، به ویژه هنگامی که چنین اتفاقاتی در گروههای مختلفی رخ میدهد.
توضیح یک پدیده پیچیده، اگرچه این مورد به طور معمول با اهداف اکتشافی همراه است، اما کوهان بیان می کند که این روش در واقع ممکن است برای اهداف توضیحی و پاسخ به پرسش های چگونه و چرا، قوی تر و مناسب تر باشد.
ویژگی های اصلی مورد پژوهی در نگارش مقاله
مطالعه مورد پژوهی چهار ویژگی اصلی دارد که عبارت اند از:
خاص گرا بودن؛ مطالعه مورد پژوهی بر وضعیت، رویداد، برنامه یا پدیده خاص تمرکن درنتیجه روش خوبی برای مطالعه مسائل عملی در زندگی واقعی است.
توصیفی بودن؛ این روش، توصیفی مفصل از موضوع مورد مطالعه فراهم می سازد.
اکتشافی بودن؛ به فهم بهتر موضوع مورد مطالعه کمک می کند. کشف روابط متقابل جدید، کشف چشم اندازهای تازه و کشف معانی جدید و بینش نو، همگی از اهداف مورد پژوهی است.
واستقرایی بودن؛ غالب موردپژوهی ها، تکیه بر استدلال استقرایی دارند.
انواع مورد پژوهی در تدوین مقاله
بین دو نوع استراتژی مورد پژوهی را از هم متمایز می سازد. اگر مطالعه شامل یک مورد باشد مورد پژوه یگانه یا تک موردی و اگر مطالعه شامل چند مورد (بیش از یک مورد) باشد با مورد پژوهی چندگانه که به آن تطبیقی نیز گفته می شود، سروکار داریم. او همچنین هر کدام از این دو روش را از نظر گستره دید، به دو روش کل نگر و جزءنگر تقسیم می نماید.
بر این اساس مطالعات مورد پژوهی در عمل به چهار گروه مستقل به شرح زیر تقسیم می شوند.
